Week 21 oktober

Om 21.00 uur ’s avonds rijd ik door de wijk, op weg naar de familie Ozturk, flat driehoog, Maasstraat. Ik maakte een paar weken geleden kennis met Hilal en mocht terugkomen als haar man er ook zou zijn. Murat (35), haar echtgenoot, woont al sinds zijn 9e in Nederland, dus vanaf 1982 en in ditzelfde flatgebouw. Zijn ouders wonen er nog steeds, een portiek verder op en ook zijn zus is in hetzelfde gebouw blijven wonen. 11 jaar geleden zijn hij en Hilal aan elkaar uitgehuwelijkt. Ze kenden elkaar 10 dagen en trouwden. In het begin had ze veel heimwee. Er moest altijd iemand met haar mee omdat ze de taal niet sprak. Inmiddels spreekt ze goed Nederlands, heeft een administratieve opleiding gedaan, een rijbewijs en drie zwemdiploma’s gehaald. Ze is er duidelijk trots op. Ze zegt dat het voor Murat bijna niet bij te houden is en dat hij bang is dat ze hem de baas wordt. We lachen er om, maar ik denk aan zijn gezicht te zien dat er wel een kern van waarheid in zit.

Ze gaan om de twee jaar naar Turkije. Inmiddels hebben ze twee zoontjes (5 en 9 jaar). Hij werkt bij Byk Zera (chemie geloof ik) als onderhoudsmonteur. Heeft weinig contact met collega’s en heeft geen Nederlandse vrienden. Vroeger toen hij in de productie werkte was er wel meer contact. Aanvankelijk blijft hij wat onverschillig en stug naar de voetbal kijken, maar gaandeweg voelt hij zich steeds meer betrokken bij het gesprek. Hilal heeft problemen met het vinden van werk. Ze komt alleen via het uitzendbureau af en toe aan werk. Haar Nederlands is best redelijk en ze is heel leergierig, maar ze wijten het zelf ook aan het feit dat ze hoofddoek dragend is.
Over hun woonsituatie zijn ze redelijk tevreden. Vier jaar geleden was er veel overlast in hun portiek omdat woningen waren onderverdeeld en er veel Chinezen en Afrikanen woonden. Ze vinden het gek dat dezelfde flats in de Keizerslanden 15.000 meer waard zijn. Hun portiek is nu redelijk. Ze missen de families, mensen met kinderen. Boven woont een lesbisch stel. We komen vanzelf te praten over homoseksualiteit. Murat vindt het niks, een ziekte waar je niet aan toe moet geven. Het is eigenlijk mooi dat we er zomaar over kunnen praten zonder dat hij me er uit gooit als ik mijn voorzichtige visie er over uitspreek, of zonder dat het gesprek er door stokt. Het was gewoon een van de onderwerpen waar we over spraken.
Ze zijn bang dat de nieuwe huizen veel duurder worden dan de rest en dat dan deze vier flatgebouwen er maar lelijk tegen afsteken en nog minder waard worden. Het zijn best fijne flats maar het is zo jammer dat er alleen maar allochtonen wonen en dan ook nog heel vaak alleenstaanden-huishoudens. Omdat er steeds minder families zijn krijg je nooit een goeie evenwichtige samenleving zegt Murat. Hij vertelt dat ze vroeger, toen hij nog kind was, in de wijk volleybalden en voetbalden, dat was hartstikke leuk. Hij heeft in het eerste van Turkse kracht gespeeld en is er nog bij betrokken. Op de kast staan bekers en een zilveren voetbal met “Murat bedankt” er op.
Ze sturen hun kinderen bewust naar een school op het Roessink. De Deltaschool is een helemaal zwarte school en ze willen juist mengen, vooral vanwege de taal; op de Deltaschool praten de kinderen onder elkaar vooral Turks. Hun zoontje heeft nu ook Nederlandse vriendjes op school. Ze komen niet in een buurthuis. De Ark al helemaal niet want dat wordt gedreven door kampers en het is ook te ver weg. Ze zijn niet echt op de hoogte van de activiteiten in de wijk. Hilal hoopt dat er straks centraal een mooie grote speeltuin komt, maar dan ook met een wc. Dat laatste herhaalt ze nog eens, want dat vindt ze een groot manco nu. Als kinderen buiten spelen moeten ze terug naar huis voor de wc.
Ik vraag of Hilal ’s avonds om deze tijd over straat gaat. Ja, dat is geen enkel probleem. Ze vindt het een veilige wijk. Ik heb het zelf ook niet als onveilig ervaren, ook niet toen ik om half 11 naar huis fietste. Wel wat groepjes hier en daar, maar er ging geen dreiging van uit.
We praten over de toekomst van de wijk. Ze hopen dat er vooral betaalbare huizen terug komen. Natuurlijk zouden ze ook zelf graag een huisje met een tuintje willen, maar dat is toch niet betaalbaar. Ze denken dat er van mensen buiten de wijk best belangstelling is voor de nieuwe huizen omdat de wijk zo centraal ligt t.o.v. de stad.
Eigenlijk hebben ze weinig vertrouwen in de goede bedoelingen van de Gemeente en Rentree. Die willen iedereen weg hebben en dan kunnen ze er dure huizen voor terug zetten. Ze horen al jaren dat er gesloopt en gebouwd gaat worden, maar het duurt allemaal zo lang. Er wordt veel beloofd maar er gebeurt weinig omdat het allemaal niks mag kosten. Ze zijn wel eens op een informatieavond geweest maar ze denken dat Rentree hun huis goedkoop wil opkopen en dat ze dan een duurder huis moeten weer kopen. Daarom zullen ze het niet zo gauw verkopen en dat geldt ook voor de buren. De mensen die ze spreken zijn best ongerust en ook boos. Wat gebeurt er nou. De sloop komt steeds dichter bij. Wat doen ze met onze flatgebouwen hier. Willen ze die ook hebben, of blijven we hier als een eilandje in die mooie nieuwe wijk staan? Ze hebben het gevoel dat de berichtgeving elkaar vaak tegenspreekt. Projecten worden gestart en houden weer op.
Ze vinden dat dit een mooie wijk moet worden met goede woningen en goede verlichting richting stad. Je hoeft hier verder niet zo veel te ontwikkelen. Mensen kunnen gemakkelijk naar de stad voor activiteiten. Misschien wel weer wat met sport zoals vroeger. Hilal zou wel graag willen dat er een Haman of een theehuis zou komen. Ik stel voor dat ze dat laatste dan zelf maar moet opzetten. Ze begint te lachen. Ze zou wel willen. Murat kijkt bedenkelijk en moet toch ook lachen. Het zijn aardige mensen en ik heb er heerlijk Turks fruit gegeten.
Een dag later fiets ik opnieuw ’s avonds de wijk in. Naar de Dommelstraat voor een ontmoeting met Yo Thi Minh Trinh, Vietnamees, 20 jaar en sinds een maand studente bij Saxion. Ze doet het preparatory year, en wil hier haar bachelor halen. Saxion maakte reclame in Vietnam, ze deed een test en kon komen. Er zijn zeker 50 Vietnamese studenten, ook veel Chinese en Afrikaanse. Ze heeft al wel wat contact met deze andere groepen en biedt aan me met hen in contact te brengen.
Ze vertelt dat het in haar land niet gebruikelijk is dat je oogcontact maakt met iemand die ouder is dan jij. Naar mij doet ze het wel, al moet ze er erg bij giechelen. Het is een leuke meid. Ze komt uit Ho Chi Min-city. Vond Nederland altijd al een interessant land. Heeft vroeger gelezen over Erasmus. Ze krijgen op Saxion alleen Engelse les. Helaas geen Nederlands, maar ze heeft iemand gevonden die haar Nederlands wil geven. Dat wil ze graag leren want ze denkt zeker 2 jaar te blijven.
Het huisje in de Dommelstraat ziet er keurig maar erg leeg uit. Er hangen gordijnen en er staat een bankstel en een eettafel met stoelen. Ze woont er met twee andere Vietnamese meisjes. Ze betalen 4000 euro per jaar elk, vooraf te voldoen. Dat is het normale tarief vertelt ze. Ze zijn via Saxion-woningbemiddeling hier terecht gekomen. Ze weet dat andere studenten veel minder geluk hebben. Er zijn veel vervuilde en kapotte flats en huizen waar studenten in gestopt worden. Ze heeft geen contact met haar Nederlandse buren. Er wonen wel veel studenten in deze huizen, waar ze wel contact mee heeft. Ze doet haar boodschappen op het Deltaplein.
In de kamer staan 2 fietsen. De hare heeft ze gekocht van iemand die er een aan de hand had. Ze heeft het toch maar gedaan hoewel ze wel haar twijfels heeft of het helemaal koosjer was. Aan het eind van het gesprek vraagt ze of er echt sneeuw zal komen. Ik beloof niks.
Op theevisite bij Nazmije Kipnit (ik kan de naam die ze tijdens onze eerste ontmoeting een paar weken geleden, voor me opschreef, niet goed lezen) aan de Haringvlietstraat. Ze is duidelijk blij dat ik echt gekomen ben. Ik krijg een kus en sloffen en mag op de bank zitten. Haar man vertrekt, hij geeft me een hand maar vindt het duidelijk niet zijn bezoek.
Nazmije woont al 28 jaar in Nederland. Oudste dochter woont in Turkije met een kind, zoon woont nog thuis, werkt bij Roto Smeets, jongste dochter studeert Mens en Arbeid (2e jaar). Nazmije werkt ook bij Roto Smeets in de ploegendienst. Is thuis omdat ze problemen heeft met haar rug. Al snel gaat de bel. Een buurvrouw komt er gezellig bij zitten. Ook zij woont al 18 jaar in de Rivierenwijk, maar ze heeft ook in de Lange Zandstraat (koophuis), Keizerslanden, Landsherenplein (huurhuis) gewoond. Daar vond ze het heel fijn. Zij waren de enige Turkse familie daar toen en hadden goed contact met Nederlandse buren. Ze hebben deze flat gekocht van hun zoon, die na zijn scheiding de hypotheek niet meer kon betalen.
Beide vrouwen klagen over het feit dat de flats om hen heen zijn opgedeeld en worden bewoond door steeds wisselende groepen Polen, Afrikaners en studenten van diverse nationaliteit. Die maken veel lawaai en er wordt veel kapot gemaakt. Vooral over de Polen wordt geklaagd. Ze plassen zelfs gewoon voor de flat; de verontwaardiging is groot. Op gemeenteavonden wordt van alles beloofd, maar er verandert niks.
Nazmije voelt zich half Nederlands, half Turks, Ze zou niet meer in Turkije willen wonen. Gaat wel elk jaar naar de familie bij de Zwarte zee. Inmiddels komt dochter Jazmin thuis en terwijl ik thee drink en heerlijke zoete dingen eet, vertelt ze over zichzelf. Ze is duidelijk een moderne jonge vrouw (21), draagt geen hoofddoek (begint ze zelf over) en haar ouders laten haar daar vrij in. Ze zal ook niet, zoals haar ouders, worden uitgehuwelijkt. Ze vertelt over Frans, een buurtwerker(?) die vroeger veel activiteiten voor de jeugd organiseerde. Dat was een mooie tijd. Een speelveldje vlak bij het kanaal is zelfs naar hem genoemd. Daar gebeurt nu niks meer. Het speeltuintje voor hun huis wordt nog wel intensief gebruikt.
Een aantal jaren geleden maakten zij en haar moeder elke week een wandeling door de Douweler Kolk. Dat missen ze sinds de spoorwegovergang is gesloten en dat vinden ze echt jammer. Frans zit nu bij Domosco(?) en heeft er een tijdje geleden samen met BNN een debat georganiseerd. Wethouder Ina Adema was er bij. Jasmin heeft er ook haar woordje gedaan. Ze is bang dat straks als de wijk gedeeltelijk wordt vernieuwd, het stuk waar zij wonen dan helemaal een getto wordt. Eigenlijk is dat al zo en dat vindt ze echt slecht. Het zou beter zijn alles af te breken en nieuwe betaalbare woningen voor iedereen te maken. Als zij later trouwt wil ze hier echt niet wonen. Hier is altijd lawaai en mensen maken dingen kapot. Ze wil wel in de Keizerslanden wonen.
Ze heeft niet veel Nederlandse vrienden. Trok in 1ste schooljaar veel met een Turks meisje op en daardoor kreeg ze geen aansluiting. Dat vindt ze jammer, maar ze zegt dat ze ook eigenlijk van andere dingen houdt dat de Nederlandse meisjes. Ze hoeft niet naar de disco, maar gaat wel naar Douwe en Dekkers op de Brink. Ze zorgt net als haar moeder, in haar vrije tijd een beetje voor haar oma die in een seniorenwoning bij de Maasstraat woont en geen Nederlands spreekt. Ze gaat mee naar de dokter en helpt het huisje schoon houden. Ze komt niet bij de Pizzeria op het Deltaplein omdat daar alleen mannen komen en die drinken ook nog bier ook. Geen plek voor vrouwen dus. Ze speelt zaalvoetbal en Mustafa is een geweldig goeie trainer. Ze vertelt over Colours, een jongerenvereniging in de Venen. Colours wordt zo te horen zeer gewaardeerd. Ook haar jongere broer gaat er bijna dagelijks heen. Er zijn computers en er is tafelvoetbal.
Buurvrouw is inmiddels weer vertrokken maar een oude dame, zuster van oma, komt hijgend en puffend op de bank zitten. Ze spreekt geen Nederlands en heeft suikerziekte (niet dat daar enig verband tussen zit). Ze vertelt (tolkt kleindochter) dat ze elke maandag van 10 tot 3 naar de Venen gaat. Daar komt wekelijks een heel gezellige ouderengroep bij elkaar (ca. 15 personen). Ik begrijp dat er ook Nederlandse ouderen bij zitten. Ze eten samen en de Nederlanders willen zelfs Turks leren zodat ze ook met elkaar kunnen praten. Dat vindt ze wel grappig geloof ik. Ze wordt straks met een taxibusje opgehaald en vindt het duidelijk gezellig er bij te mogen zitten.
Het gesprek gaat verder over de nieuwbouwplannen t.o.v. hun eigen huizen. Dat zit ze echt hoog. Als Rentree ons een goed bot doet willen we best verkopen, maar ja we moeten wel iets nieuws weer kunnen kopen. Drie jaar geleden hebben ze in een wijkteam gezeten waar ze hebben gepraat over plannen wat er met de wijk moest gebeuren. Er zal misschien een Haman komen en een Turks vrouwencafé, dat zou fijn zijn. Ook tijdens dit gesprek klinkt door dat er veel beloofd wordt maar dat er weinig gebeurt en vooral dat het allemaal zo lang duurt, terwijl de overlast niet minder wordt.

Ze hebben geen contact met het oude stuk van de Rivierenwijk. Voor de Venen worden we uitgenodigd en dan gaan we ook. Nazmije gaat wel elke maandag naar het ontbijt in de moskee. Daar komen tussen de 20 en 40 vrouwen die gezellig bijpraten, breien en praten over belangrijke onderwerpen. Ik mag best een keer komen als gast; de eerste keer hoef ik niks te betalen. Ze vertelt vol trots dat ze over drie weken naar Mecca gaan; dat is natuurlijk een geweldige gebeurtenis. Het kost 2650 euro, maar dan heb je ook de reis en 4 weken hotel en alle bustochten er bij in.
Ik krijg nog een paar vijgen en probeer het gesprek af te ronden. Dat kan nog niet. Jasmin vertelt dat haar moeder gedichten schrijft. Uit een la wordt een boekje getoverd. Het is gemaakt in 1997 en er staan gedichten en gedachten in van een groep Nederlandse en Turkse vrouwen. Ook een paar gedichten van Nazmije zijn er in opgenomen en ze zijn er duidelijk trots op. Ze heeft een hele map gedichten en schrijfsels en zoals ik het bekijk zijn ze ontroerend mooi.
Bij het weggaan vraagt Jasmin of ze mij een keer voor een schoolopdracht mag interviewen en wordt ik door de oude dame uitgenodigd vooral een keer te komen kijken op maandagochtend in de Venen. Beide ga ik doen.

Bespiegelingen
Het lijkt bijna een vicieuze cirkel. Ze willen best graag naar een ander huis, maar het is niet betaalbaar en haalbaar, dus blijven ze zitten. Rentree wil misschien best al die huizen opkopen, maar kan kennelijk geen voor hen betaalbare andere woningen terugbouwen. Ze hebben ook argwaan, omdat ze bang zijn dat als ze wel zouden verkopen, dat het dan allemaal niet goed uitpakt of toch veel duurder. Men is zich bewust van het feit dat deze wijk qua ligging heel ideaal is t.o.v. centrum en de rest van Deventer.
Realiseert iemand zich wat het betekent als je allemaal buitenlandse studenten in een echte volksbuurt poot. De meeste buren spreken geen Engels en contact komt zo tamelijk moeizaam of niet tot stand. Allemaal eilandjes deze wijk, allemaal eilandjes.
Ook hier hoorde ik weer dat men het niet fijn vindt alleen met allochtone mensen te wonen. Men wil best graag met Nederlanders om gaan lijkt het, maar daar is bijna geen kans op. Ik vond het prachtige gesprekken. Aardige gastvrije mensen die zomaar bereid zijn je te ontvangen en over hun zielenroerselen te vertellen. Ik hoorde een zekere verheerlijking van de Keizerslanden en het feit dat men niet alleen met allochtonen of landgenoten wil wonen.
Er is heimwee naar de activiteiten die er vroeger werden georganiseerd. Volleyballen en spelen buiten. Kan aan de leeftijd liggen, maar ik denk ook wel omdat het niet meer gebeurd.